Waarom heb ik last van opgezwollen enkels?

Opgezwollen enkels of oedeem van de onderste ledematen ontstaat door de ophoping van vloeistof in de interstitiële ruimte, ofwel buiten de vaten waardoor deze vloeistoffen normaliter getransporteerd worden, het vaat- en lymfestelsel. Verschillende oorzaken leiden ertoe dat vloeistof die door de bloed- of lymfevaten stroomt buiten de normale circulatie in de interstitiële ruimte (onder de huid) terechtkomt. Als deze ophoping plaatsvindt in de enkels, spreken medici van malleolair of pretibiaal oedeem of, in het algemeen, van oedeem in de onderste ledematen.

Het thema is bijzonder complex en uitgebreid. Daarom behandelen we alleen de meest voorkomende oorzaken waardoor patiënten met opgezwollen enkels een cardioloog raadplegen.

In de eerste plaats is het belangrijk onderscheid te maken tussen oedeem in een enkel been, en oedeem in beide beiden. Als het oedeem in een enkel been ontstaat, is de oorzaak altijd een lokaal probleem in dat been. Als het oedeem daarentegen beide benen treft, kan het een lokaal probleem van beide benen zijn of, en dat komt vaker voor, een algemeen probleem.

De drie belangrijkste oorzaken van oedeem in een enkel been zijn:

• Secundaire effecten van letsel.
• Secundaire effecten van een infectie.
• Secundaire effecten van vaataandoeningen, zoals interne spataders of adertrombose. In alle bovenstaande situaties stroomt het bloed niet voldoende goed door de aders, zodat de bloeddruk toeneemt en het bloedplasma uit de aders wordt geperst.

Andere, minder vaak voorkomende oorzaken zijn: plaatselijke ontstekingen, bestralingstherapie, chirurgie,…

De belangrijkste oorzaken van oedeem in beide enkels zijn:

• Hartinsufficiëntie: wordt veroorzaakt door een toename in druk in het gehele vaatstelsel, omdat de rechterhartkamers onvoldoende capaciteit hebben om al het bloed uit de aders te verwerken en naar de longen te sturen om van zuurstof voorzien te worden. Gaat vaak vergezeld van ascites (ophoping van vocht in de buikholte), vergrote, pijnlijke lever en vaak ademtekort.
• Problemen waardoor de aders samengedrukt worden en de retourcirculatie bemoeilijkt wordt, zoals bijvoorbeeld obesitas of zwangerschap of, als er geen samendrukking plaatsvindt, de uitstroom van bloed uit de onderste ledematen belemmerd wordt, zoals langere tijd stil staan of zitten (zoals tijdens vliegreizen).
• Behandelingen met medicijnen, meestal tegen hoge bloeddruk: Alle vaatverwijdende geneesmiddelen kunnen oedeem in de enkels veroorzaken. Bij calciumblokkers of calciumantagonisten (amlodipine, nifedipine, nicardipine, nisoldipine…) komt dit het vaakst voor.
• Vaatinsufficiëntie van beide benen (spataders).

Andere, minder vaak voorkomende oorzaken zijn: problemen met de nieren (nefrotisch syndroom), de lever (leverinsufficiëntie) en endocriene problemen (syndroom van Cushing, myxoedeem,…). Er bestaan ook meer zeldzame aandoeningen die we hier niet zullen behandelen.

Wanneer moet ik een arts raadplegen als mijn enkels opgezwollen zijn?

• Als de zwelling rood is, pijn doet of warm aanvoelt.
• Als u ademtekort heeft en/of uw buikomvang groter wordt.

Samengevat, opgezwollen benen kunnen verschillende oorzaken hebben en deze moeten allemaal onderzocht en behandeld worden. Let op de verschillende oorzaken waardoor u zo snel mogelijk een arts dient te raadplegen.